Conceptueel bouwen: concept of realiteit?

Een term die ik de laatste jaren veel ben tegengekomen in de bouwsector is conceptueel bouwen. Maar wat is nou conceptueel bouwen en wat is het voordeel voor de eindgebruiker. Ik denk dat er heel veel mooie voorbeelden te vinden zijn, maar dat ze niet allemaal voldoende en goed onder de aandacht worden gebracht.

Definitie van conceptueel bouwen

Algemene definitie
Als je als buitenstaander aan conceptueel bouwen denkt, denk je wellicht dat het betrekking heeft op bouwen volgens een bepaalde filosofie. Dit is namelijk de ‘filosofische’ betekenis van concept: “Een concept (van het Latijn concipere – conceptum: bijeen nemen, vatten, begrijpen), ook een begrip, is een cognitieve eenheid, namelijk de mentale voorstelling van een of meer ideeën die worden samengevat in een hogere klasse van gelijkaardige of verwante verschijnselen of abstracte relaties.” Dit is wel een heel abstracte definitie die een deel van de lading dekt, namelijk dat conceptueel bouwen gebaseerd is op een bepaalde denkwijze.

Scherpere definitie
Het omvat echter meer. Toen ik ooit een architect vroeg naar zijn mening over conceptueel bouwen, dacht hij ook aan concepten, maar meer in termen van een eerste ontwerp van een gebouw. Ook dit is natuurlijk niet onwaar, maar ook dit dekt niet volledig de lading. Volgens het Netwerk Conceptueel Bouwen kiest de klant uit een aantal concepten. Deze concepten zijn vooraf ontwikkeld door ontwikkelaars , architecten, bouwbedrijven, of toeleveranciers. Het blijkt dus uiteindelijk zo te zijn dat concepten zoals wij die in de bouw bedoelen kant-en-klare ideeën of producten zijn die met enkele aanpassingen (lees: maatwerk) voldoen aan de behoefte van de eindklant. Dit is gelijk mijn enige kritiekpunt op dit voor de rest prima gedachtegoed. Het is niet voor iedereen duidelijk wat er precies bedoeld wordt met conceptueel bouwen. Echter, veel partijen kiezen voor de iets concretere term bouwconcepten. Deze dekt mijns inziens al beter de lading.

Waarom conceptueel bouwen? Daarom conceptueel bouwen!

Opdrachtgever staat soms lijnrecht tegenover opdrachtnemer
De voordelen van conceptueel bouwen zijn legio. We hoeven alleen maar te kijken naar de websites van alle conceptaanbieders om er achter te komen waarom men conceptueel moet gaan bouwen. Belangrijker is om er achter te komen wat de drijfveren zijn waarom concepten ontstaan. Op die manier kan men er achter komen hoe conceptueel bouwen succes brengt. Kijkende naar de drijfveren zie ik direct tegenstrijdige krachten. Aan de ene kant staan de opdrachtgevers die willen dat er sneller, goedkoper en slimmer gebouwd moet worden. Aan de andere kant staan de uitvoerende partijen die niet altijd een passend antwoord hebben op deze vraag van de opdrachtgever. Die vragen zich – al dan niet terecht – af hoe ze nog sneller of nog goedkoper moeten bouwen. Veel bedrijven hebben zware tijden achter de rug en hopen met de aantrekkende economie weer een beetje (meer) winst te gaan maken.

Miscommunicatie en koudwatervrees
De oplossing voor deze tegenstrijdige krachten is, hoe simpel ook, het gesprek met elkaar aangaan. Ik zie dat beide partijen wel de intentie uitspreken om samen tot de beste oplossing te komen, maar in de praktijk gebeurt dit nog te weinig. Vaak bestaan er verkeerde beelden bij de opdrachtgever over het concept en die kunnen alleen weggenomen worden door erover te praten met de opdrachtnemer / conceptaanbieder. Daarnaast is het voor een opdrachtgever ook moeilijk alle concepten die er zijn met elkaar te vergelijken, laat staan dan de juiste keuze te maken. Naarmate er meer ervaring is opgedaan, zal het voor beide partijen ook makkelijker worden tot elkaar te komen. Het is dus belangrijk eventuele vooroordelen ten opzichte van elkaar opzij te zetten en het gesprek aan te gaan. Voor opdrachtnemers is het belangrijk te stap gewoon te nemen. Want als zij het niet doen, zijn er wel andere partijen die de handschoen oppakken.

Toetreders van buiten de markt
Hoewel de bouw bekend staat als traditioneel, is het wel zaak dit (langzamerhand) te gaan doorbreken. Want als de bouw het zelf niet gaat doen, dan doen andere partijen. Ze kunnen wel denken dat de aanpak die al decennialang werkt, ook in de toekomst zal blijven werken, maar die gedachte kan wel eens bedrogen uitkomen. Want steeds vaker wordt de spreuk ‘Als je vandaag doet wat je gisteren deed dan krijg je morgen wat je vandaag kreeg’ vervangen door de spreuk ‘als je vandaag doet wat je gisteren deed ben je morgen out-of-business’. Een veel aangehaald voorbeeld is IKEA. Ze zochten eerst de samenwerking met Engelse aannemers. Toen ze nul op het rekest kregen, zijn ze zelf projectontwikkelaar geworden (Strand East). Het is dus belangrijk niet alleen na te denken over de projecten van morgen, maar ook over de projecten van overmorgen. Als de bouw dit zelf niet doet, dan zullen er wellicht Google Houses gaan ontstaan.

Wat zijn concepten die aan zouden slaan bij de consumenten?

Practice what you preach
Vanuit mijn eigen situatie, jong gezin in koopwoning en zelf niet al te handig, dacht ik wat zijn nu interessante concepten die ik zelf zou willen toepassen op mijn eigen woning. Door deze vraag niet alleen voor mijzelf te beantwoorden, maar ook door 550 andere consumenten, heb ik een top 7 weten samen te stellen. In het kader van ‘practice what you preach’, heb ik de consumenten uiteraard wel eerst toegelicht wat wordt bedoeld met concepten en conceptueel bouwen. “Bij conceptueel bouwen worden woningen en/of onderdelen van een woning zo goed als kant-en-klaar bij u geplaatst. Doel hierbij is dat de klant zoveel mogelijk ontzorgd wordt in het keuze- en uitvoeringsproces. Dit kan van toepassing zijn bij zowel nieuwe woningen als bestaande woningen.”

Top 7 meest interessante concepten voor consumenten
Op 1 en 2 van meest interessante concepten staan het isoleren van de woning en een energieconcept. Deze twee concepten worden op de voet gevolgd door de badkamer en de keuken. De kritische lezer zal zeggen dat we toch weer die zuinige Nederlanders zijn en willen besparen daar waar het kan. Ik zeg eerder dat de Nederlander eerst om de toekomst van zijn kinderen denkt door duurzame oplossingen toe te passen, alvorens te kijken naar meer esthetische concepten. De top 7 wordt gecompleteerd door concepten op het gebied van beveiliging, schilderwerk en licht.